Projekt “SIMON – system i metoda komputerowej terapii depresji” nr POIR.01.01.01-00-0272/18-00 jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Inteligentny Rozwój.
Psychoterapia jest najczęściej stosowaną metodą leczenia zaburzeń psychicznych. Jeśli chcesz rozpocząć pracę nad sobą z pomocą terapeuty, jest to zdecydowanie krok w dobrą stronę. Warto jednak wiedzieć, jakimi kryteriami kierować się przy szukaniu specjalisty. Wybierając odpowiedni nurt dobrany do naszych preferencji, istnieje duża szansa, że wyciągniemy z tej terapii wiele pozytywnych doświadczeń, a sam przebieg sesji będzie dla nas przyjemniejszy. Istnieje wiele różnych technik i nurtów psychoterapeutycznych, jednak można je podzielić na grupy oparte na podejściach, które mogą mieć podobne podstawy, ale równie dobrze zupełnie różne cele i założenia. W tym artykule znajdziesz informacje o najczęściej stosowanych podejściach. Z tą wiedzą zdecydowanie łatwiej Ci będzie znaleźć taki rodzaj terapii, który będzie odpowiadał Twoim potrzebom.
Terapia poznawczo – behawioralna
Jednym z najpopularniejszych podejść terapeutycznych jest nurt poznawczo – behawioralny. Jest on uznawany za jedną z najskuteczniejszych metod w walce z zaburzeniami depresyjnymi o słabym, bądź średnim stopniu oraz napadami lękowymi. Jednym z filarów tego podejścia jest przekonanie, że zachowanie, uczucia, czy przekonania oddziałują na siebie nawzajem. Terapia, która prowadzona jest w tym nurcie, skupia się na uczuciach i emocjach, ponieważ to one wpływają na to, w którą stronę schodzą nasze myśli, oraz w jaki sposób postrzegamy świat. Przykładowo, myślenie o własnym otoczeniu jako niebezpiecznym, bądź postrzeganiu własnej osoby jako bezwartościowej, może doprowadzić do pojawienia się objawów lękowych, czy nawet depresyjnych. Działa to też w obie strony – osoba z depresją automatycznie może postrzegać otoczenie jako szare, surowe, wrogo nastawione do niego. Zdarza się też, że niektóre wydarzenia wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie. Przykładowo, możemy bać się psów, ponieważ na własne oczy widzieliśmy kiedyś pogryzienie człowieka. Automatycznie możemy wtedy unikać jakiegokolwiek kontaktu ze zwierzętami, choć oczywistym faktem jest, iż nie każde zwierzę jest agresywne. Inną kwestią jest również nasze wyuczone, emocjonalne podejście do życia. Wraz z upływem lat wyrabiamy sobie nawyki na podłożu emocjonalnym, które zostają z nami do momentu, aż zauważymy je i zaczniemy nad nimi pracować. Niezależnie od tego, czy nawyki te wyrobiliśmy sobie samodzielnie, czy skopiowaliśmy je od innych osób na podstawie obserwacji, mogą one krzywdząco wpływać na życie nasze jak i innych. Na przykład, jeśli w dzieciństwie zareagowaliśmy agresją na próbę zwrócenia nam uwagi, jest bardzo możliwe, że nawyk ten przeniknął również do dorosłego życia. Wyrabianie sobie nawyków powiązanych z emocjami jest całkowicie normalne, jednak ważne jest, aby zauważać ten problem i zrozumieć jego mechanizm.
Wróćmy do tematu terapii. Celem terapeuty nie jest bezpośrednie korygowanie, czy zmienianie naszych emocji lub zachowań poprzez techniki psychologiczne. Misją terapii jest modyfikacja tych zachowań oraz nauka patrzenia na siebie jak i otoczenie w bardziej przychylny sposób. Można powiedzieć, że podczas sesji terapeuta i klient stają się grupą badawczą, która ma za zadanie znaleźć nieoptymalne ścieżki myślenia. Pracują nad tym, żeby zauważyć, że to nie sytuacja wywołuje reakcje, a to w jaki sposób myślimy o niej. Istotną rolą terapeuty jest pomoc w znalezieniu tych negatywnych błędów w naszym podejściu i myśleniu, a także weryfikacja czy faktycznie nasze odczucia mają logiczną podstawę i pracę nad zbudowaniem bardziej przyjaznych i realistycznych przekonań. Zadaniem terapii jest nauczenie nas samodzielnego przełamywania błędnego koła myślenia i szukania rozwiązań naszych problemów. Istotna jest weryfikacja własnych wzorców myślenia i zastępowanie ich bardziej realistycznymi założeniami.
Terapeuta podczas terapii korzysta z wielu narzędzi, do których należą między innymi: zapisywanie własnych myśli, ekspozycja, czyli celowa konfrontacja z obiektami lęku, czy zadania domowe. Inną kwestią, która wyróżnia ten nurt jest czas trwania terapii – zazwyczaj terapię można zakończyć podczas kilkunastu do kilkudziesięciu spotkań, jednak należy pamiętać, że czas trwania terapii jest zależny od naszych problemów i potrzeb. Co jeszcze jest typowe dla tego rodzaju terapii, skupia się ona na tym, co jest tu i teraz. Podczas terapii nie wracamy do przeszłości, o ile nie ma ona wpływu na teraźniejszość.
Terapia psychodynamiczna
Terapia psychodynamiczna nie stawia sobie za cel tylko i wyłącznie rozwiązania problemu. Jako jedyna terapia dąży do zmiany podstaw świadomości, aby nasze problemy nie powtarzały się w przyszłości.
Nurt ten zakłada, że istnieje w nas nieświadomość, czyli różne uczucia, myśli, wewnętrzne konflikty, do których na co dzień nie mamy dostępu właśnie przez brak świadomości ich istnienia. Właśnie te nieświadome cechy wpływają na nasze świadome, codzienne zachowania i myśli. W tej nieświadomości leży podstawa problemu, ponieważ nie jest nam łatwo znaleźć źródła negatywnych, czasem destrukcyjnych zachowań. Nieświadomość polega na świadomym, bądź nieświadomym odsunięciu od siebie negatywnych myśli czy sytuacji, ponieważ wydaje nam się, że tak będzie łatwiej, że ukrywanie przed sobą tych uczuć, pozwoli się nam pozbyć negatywnych emocji z nimi związanych. Można powiedzieć, że jest to forma obrony, którą nieświadomie stosujemy. Podstawą terapii jest znalezienie tych nieświadomych podstaw, oraz przeniesienie ich do świadomości, aby lepiej zrozumieć mechanizm naszego działania. Celem terapii jest nauczenie nas myślenia w zdrowy i racjonalny sposób o nas samych, wchodzenia w bezpieczne relacje z innymi ludźmi jak i nauczenie się bardziej praktycznych schematów myślenia o problemie.
Praca w tym nurcie jest oparta na relacji z terapeutą. Poza tym, że bliższa relacja pomaga specjaliście wejść w głębiej w tę nieświadomą strefę naszego umysłu, możemy doświadczyć również efektu przeniesienia. Jest to zjawisko, dzięki któremu nieświadomie przenosimy na terapuetę swoje odczucia, emocje, które żywimy do bliskich i ważnych dla nas osób. W rezultacie podczas sesji możemy odczuwać względem terapeuty różne uczucia, np. złość, nieufność, dyskomfort, czy wręcz przeciwnie euforię, popęd seksualny. Przeniesienie umożliwia lepiej zrozumieć nam przeżywane uczucia. Oczywiście pojawienie się tego efektu nie jest konieczne dla odpowiedniego procesu terapii. Ważniejsze jest nawiązanie odpowiedniej relacji z terapeutą, abyśmy mogli swobodnie wyrażać swoje uczucia i myśli.
Terapeuta podczas naszej pracy będzie zadawał nam wiele pytań, stawiał hipotezy oraz dzielił się obserwacjami. Skupiał się będzie na naszych uczuciach, tym czym się kierujemy, bądź kierowaliśmy w trakcie trwania konkretnych sytuacji. Od pacjenta oczekuje się, aby szczerze dzielił się swoimi przemyśleniami i uczuciami, jako że właśnie to będzie podstawą dalszej pracy.
Tak jak w przypadku nurtu poznawczo – behawioralnego, poruszane są wydarzenia z przeszłości, o ile mają wpływ na nasze teraźniejsze życie, jednak w tym przypadku podczas sesji wraca się również do wczesnej młodości, czyli do momentu, kiedy kształtowały się w nas pierwsze schematy zachowań.
Trzeba tu również zaznaczyć, że jest to terapia długotrwała, zdarza się, że terapeuta nie jest w stanie przewidzieć, ile potrwa cały okres terapii, więc stawia on na terapię bez ustalonej daty zakończenia.
Terapia ta może być odpowiednia dla każdego rodzaju zaburzeń, warto jednak podkreślić, że nie jest to terapia dla osób poszukujących szybkiego efektu
Terapia schematów
Terapia ta wywodzi się nurtu poznawczo – behawioralnego, ale możemy też znaleźć w niej cechy zaczerpnięte z wielu innych podejść. Schemat w tym rozumieniu jest trwałym wzorcem, który wpływa na nasze życie pozytywnie, bądź negatywnie. Schematy kształtujemy już od wczesnego dzieciństwa, tworzymy je na podstawie relacji z rodziną, czy przyjaciółmi. To w jaki sposób bliskie nam osoby zachowywały się w relacji z nami, ma późniejszy wpływ na nasze życie. Przykładowo, jeśli rodzice byli w stosunku do nas nerwowi, w dorosłym życiu możemy reagować na niechciane sytuacje agresywnie, bądź jeżeli bliskie nam osoby były bardzo krytyczne wobec nas, automatycznie możemy być bardziej wymagający w stosunku do siebie. Zadaniem terapii jest znalezienie tych schematów i zmiana takich cech na mniej dla nas szkodliwe. Jako że terapia ta jest zaczerpnięta z nurtu poznawczo – behawioralnego, ma ona wiele cech wspólnych, jednak znaczącą różnicą jest to, że terapia schematów skupia się głównie na naszych emocjach, a nie na zmianie sposobu myślenia.
Podczas terapii istotna jest rola terapeuty, jako że wciela się on w odpowiednik rodzica, który zachowuje się w bardziej ludzki sposób, aby wypełnić niezaspokojone potrzeby pacjenta. Jest to bardzo istotne, ponieważ terapia polega na zaspokojeniu tego, czego nie dostaliśmy za młodu od rodziny, czy bliskich nam osób.
W porównaniu do terapii poznawczo – behawioralnej należy przygotować się na to, że ten rodzaj terapii przeważnie trwa znacznie dłużej od terapii w innych podejściach. Terapia może potrwać od roku, do nawet kilku lat.
Terapia Gestalt
Nurt Gestalt jest jednym z podejść opierającym się na nurcie humanistycznym. Polega na uznawaniu za źródło problemów potrzeby niezaspokojone w dzieciństwie, czyli miłość, akceptację czy szacunek. Nurt ten zakłada, że człowiek jest sumą wyuczonych reakcji, przez co oddala się od prawdziwych, autentycznych odczuć, co z kolei blokuje jego potencjał. Bazuje on na analizie własnej wartości, potrzeb i pragnień, tak abyśmy mogli żyć w zgodzie z własnym wnętrzem i mogli sami poradzić sobie ze swoimi problemami. Podczas terapii uczymy się rozpoznawać własne emocje oraz analizować swoje potrzeby.
Terapia skupia się również na tym, żebyśmy zastanowili się, do czego chcemy dążyć i w jaki sposób przeżyć świadomie nasze życie. W skrócie, możemy nauczyć się kim naprawdę jesteśmy i czego potrzebujemy. Kształtujemy jednocześnie samoświadomośc i odzyskujemy kontrolę nad własnym życiem nie będąc pod presją osób postronnych. Metoda ta jest skierowana nie tylko do osób cierpiących na zaburzenia psychiczne, ale też do tych, którzy mają problem z samooceną i samoakceptacją.
Terapia integratywna
Dla osób, które mają problem z dobraniem nurtu, najlepszym rozwiązaniem będzie terapia integratywna. Polega ona na połączeniu istniejących nurtów, dzięki czemu terapeuta może dobrać najlepszą metodę opierając się na podłożu problemów pacjenta. Cechą tego rodzaju terapii jest brak sztywnych ram teoretycznych, co daje nam szersze pole do działania, ponieważ to my najlepiej znamy swoje cele i potrzeby, a terapeuta ma za zadanie stworzyć odpowiednią atmosferę pracy.
Jak wybrać odpowiedni nurt?
Wybierając nurt, w którym chcemy odbywać terapię, warto się zastanowić, jakie metody najbardziej nam odpowiadają – czy jesteśmy przygotowani na terapię, która może trwać nawet latami, czy oczekujemy szybszego efektu, czy wolimy skupiać się na przeszłych wydarzeniach, czy chcemy skupić na tym, co jest tu i teraz. Oczywiście, jeśli wybierzemy już nurt, ale w trakcie terapii zobaczymy, że nie jest on odpowiedni dla nas, nie należy się zniechęcać, lepiej zmienić rodzaj terapii niż trwać w terapii z której nie jesteśmy zadowoleni.
Bibliografia
- Brodziak, A. Zarys teorii, psychologii i psychoterapii Gestalt. Pobrano z: http://pwsz.nysa.pl/~andrzej.brodziak/gestalt.htm [dostęp dnia 11.06.2021].
- Carson, R. Psychologia zaburzeń. Tom 1.Psychologia zaburzeń (Tom 1) – Robert C. Carson
- De Barbaro, B. (red.) (1999). Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
- Finogenow, M. (2020). Maria Finogenow (Uniwersytet Łódzki, Instytut Psychologii, 2020)Tryby schematów i modele trybów w zaburzeniach osobowości z klastra B i C. Uniwersytet Łódzki. Instytut Psychologii.
- Goldenberg, H., Goldenberg, I.(2006). Terapia rodzin. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
- Grzesiuk, L. (2005). Psychoterapia. Teoria. Warszawa.
- Rynkiewicz, J. Nurty psychoterapii. Pobrano z: https://www.umcs.pl/pl/nurty-psychoterapii,18949.htm [dostęp 11.06.2021].
- Stricker, G. (2017). Integracja Psychoterapii. Wydawnictwo Zielone Drzewo. Instytut Psychologii Zdrowia PTP. Warszawa.
- Vassalo, C. (2021). Potencjał kreatywności w terapii Gestalt. New Gestalt Voices. Edition 7, s. 39-49.